ლელობურთი

ლელობურთი

ლელობურთი, ქართული ეროვნული სპორტის სახეობა, რომელიც აღმოცენებულია უძველესი თამაშის — ლელოს საფუძველზე. თამაში იმართება მატყლით დატენილი ბურთით (3 კგ-მდე) ფეხბურთის მინდორზე (დაახლოებით 70×105 მ),რომელსაც არა აქვს კარი. გუნდს ეთვლება ქულა, თუ იგი რაიმე საშუალებით ხელით ან ფეხით გადააცილებს ან გადაიტანს ბურთს მოწინააღმდეგის ჩატვლის ხაზს იქით როგორც ჰაერში, ისე მიწაზე. გამარჯვებულია ის, ვინც ამას მეტჯერგააკეთებს. ნებადართულია ჩავლება, ჩაბღუჯვა, წაქცევა, მხოლოდ უხეში ილეთების გარეშე. თამაში შედგება ორი 30-წუთიანი ნახევრისა და 10-წუთიანი შესვენებისაგან.

საქართველოში ყოველ წელს ტრადიციულად იმართება ლელობურთის რესპუბლიკური ჩემპიონატი. ამ ეროვნულ სახეობაში დაწესებულია საქართველოს სპორტის ოსტატის წოდება.

ლელობურთი არის გურიის ერთ–ერთი კოლორიტული ტრადიცია, რომელიც ყოველი წლის აღდგომა დღეს იმართება სოფელ შუხუთში. ვინცობაა რამე საინტერესო იცოდეთ ამ თემის შესახებ, ნუ მოგერიდებათ, გაგვიზიარეთ. მე კიშემოგთავაზებთ ერთ სტატიას და ერთ შესანიშნავ ფილმს – ლელოს შემობრუნება. ეს ფილმი გადაღებულია 1981-84 წლებში და სავსეა ტრადიციული მუსიკალური ნიმუშებით. ა მაგალითად, გურული ბებო ღიღინებს აგუნას, რომელიცთავის მხრივ მევენახეობა – მეღვინეობის ქართული წარმართული ღვთაებაა, ხოდა ღვინის დამზადების პროცესში იტყოდნენ ამ სიმღერას – აგუნა.  აგუნა - აგიდელა და აგუნას ღვინის კულტის- ბახუსის საპატივცემულოთ მღეროდნენ. სიმღერა ერთმანეთს ენათესავება.  აგუნა  საახალწლო და ღვინის დედის- ყურძნის  სიუხვის სიმღერაა.

            “თაგვებს ჭირნახული ჩაელაგებინა და მოცლილთ ლელობურთი გაეჩაღებინათ.

უშველებელ კაკალს ხან აქეთ ისროდნენ და ხან იქით, გადაჰქონდათ ორღობიდან ორღობეში, ბანიდან ბანზე, კორდიდან კორდზე. დიდი გნიასი და ჟრიამული იდგა. მაყურებელი შეძახილებით ამხნევებდა თავის გუნდს” – ეს სიტყვები ალბათ ყველას გვახსოვს, რადგან ნებისმიერი ჩვენთაგანის ბავშვობის საყვარელი “წუნა და წრუწუნადანაა”. მაშინ ალბათ ბევრმა არც ვიცოდით, რომ ჩვენში დღეს ლელობურთს ისევ თამაშობენ და თან ისე რომ...

მე-19 საუკუნეში ლელობურთი დასავლეთ საქართველოში განსაკუთრებული პრივილეგიით სარგებლობდა. ქუთაისში ლელობურთის თამაშის ადგილი იყო საფიჩხიაზე ე.წ. ხარაზოვის ბაღის მიდამოებში. თუმცა ის რაც გურიაში ხდებოდა და დღესაც ხდება, სულ სხვა ამბავი იყო, არის, და ალბათ იქნება კიდეც...

გურიაში, სოფელ შუხუთში თენდება აღდგომის დილა. ღამენათევი სამწყსო ტაძრიდან გამოდის. სოფელი ივსება ემოციით და ძალით. ლელო უნდა გავარდეს. მოხუცებისთვის ეს ტკბილი მოგონებაა, ბავშვებისთვის დიდობის ოცნება. შუათანა თაობას კი სისხლი ნელნელა უჩქროლდება. მაგას რა მნიშვნელობა აქვს, ვინ თამაშობს და ვინ არა. მთავარია ლელო გავარდეს.

სულის შეხუთვა, ძვლების ჭახაჭუხი, ოფლი და მტვერი, ყველაფერი ერთად აზელილი. მხოლოდ ერთი აზრი გამოძრავებს, წინ უნდა მიაწვე. არა, ისე ხუმრობა იქით იყოს და ხანდახან კბენაც მოდის ლელოში.